เกณฑ์การประเมินคุณภาพเครือข่ายบริการปฐมภูมิหรือ รพ.สต.(PCA)
ของระดับหน่วยบริการปฐมภูมิ (PCU)
เครือข่ายบริการปฐม มีข้อมูลผลการดำเนินงานของเครือข่ายบริการปฐมภูมิ ที่จะนำมาใช้ประโยชน์ในการจัดการบริการ การบริหาร พัฒนาคุณภาพการบริการปฐมภูมิ
ขั้นที่ ๑
· รู้จักสภาพหน่วยงานของตนเองว่ามีพันธกิจ หรือบทบาทหน้าที่ตามกฎหมาย รวมถึงทิศทาง เป้าประสงค์ วัฒนธรรมและค่านิยมขององค์กร สภาพแวดล้อม ความสัมพันธ์ที่สำคัญกับประชาชน ชุมชน ผู้รับบริการทั้งในสถานบริการและในชุมชน ความสัมพันธ์กับหน่วยงานภายนอก ภาคีเครือข่ายบริการสุขภาพ
· ทราบปัญหาสุขภาพและความเสี่ยงที่สำคัญ และมีการจัดการปัญหาสุขภาพและความเสี่ยงที่สำคัญนั้น
ประเด็นปัญหาและความเสี่ยงที่สำคัญที่ควรพิจารณาได้แก่
๑. ปัญหาสุขภาพที่พบบ่อยและ/หรือรุนแรงในพื้นที่ เช่น การเกิดโรคระบาด โรคติดต่อที่เป็นปัญหาในพื้นที่ เป็นต้น
๒. การดูแลสุขภาพตามกลุ่มประชากร เช่น กลุ่มผู้สูงอายุ กลุ่มโรคเรื้อรัง กลุ่มมารดาทารก กลุ่มผู้ด้อยโอกาส/ผู้พิการ กลุ่มประชากรตามภาวะเสี่ยงต่างๆ ตามลักษณะพื้นที่หรือการประกอบอาชีพ
๓. การจัดบริการรักษาพยาบาลทั้งภาวะเฉียบพลัน และเรื้อรัง และการดูแลต่อเนื่อง
๔. การประสานงานกับหน่วยงานภายนอกที่สำคัญ ภาคีเครือข่ายต่างๆในพื้นที่ เช่น องค์การบริหารส่วนตำบล โรงเรียน วัด ชมรมต่างๆ องค์กรภาคเอกชน ผู้นำชุมชน เป็นต้น
๕. การจัดการอาคารสถานที่ สิ่งแวดล้อม การเฝ้าระวังป้องกันการติดเชื้อและการแพร่กระจายเชื้อที่ปลอดภัยทั้งผู้รับบริการและผู้ใช้บริการ
๖. การบริหารจัดการยาเวชภัณฑ์และเวชภัณฑ์ที่ไม่ใช่ยา ที่มีคุณภาพ ปลอดภัยตามมาตรฐาน
๗. การบริการด้านชันสูตร ให้ได้มาตรฐาน ถูกต้องเหมาะสม
๘. การจัดการเกี่ยวกับเครื่องมืออุปกรณ์ ครุภัณฑ์ที่จำเป็นในการบริการให้เพียงพอ พร้อมใช้ เที่ยงตรงและปลอดภัย
๙. การบริหารจัดการด้านทรัพยากรบุคคลตังแต่การสรรหา พัฒนาบุคลากร การสร้างเสริมขวัญกำลังใจ
การประเมินในขั้นที่ ๑ นี้ให้พิจารณาว่าหน่วยบริการทราบปัญหาที่สำคัญของพื้นที่และ/หรือประเด็นความเสี่ยงที่สำคัญในการดำเนินงานของหน่วยงาน และมีการนำปัญหาและความเสี่ยงต่างๆนั้นนำมาแก้ไข ปรับปรุง พัฒนา ซึ่งผลลัพธ์อาจยังไม่เป็นที่น่าพอใจก็ได้เป็นพัฒนาในเชิงการตั้งรับ
ขั้นที่ ๒
· ผ่านขั้นที่ ๑
· มีการวิเคราะห์หาสาเหตุที่แท้จริงแล้วนำไปวางระบบ แนวทาง มาตรการป้องกันการเกิดปัญหา/ความเสี่ยงนั้นๆ ให้เกิดผลลัพธ์ที่ดีขึ้น
· มีการใช้ข้อมูลมาวิเคราะห์เพื่อหาสาเหตุของปัญหา/ความเสี่ยงนั้นๆ ซึ่งเป็นการพัฒนาเชิงการป้องกัน
ขั้นที่ ๓
· ผ่านขั้นที่ ๒
· ครอบคลุมระบบงานและแนวทางที่สำคัญและมีการนำเอามาตรฐาน PCA สู่การปฏิบัติจนเกิดผลลัพธ์ที่ดี มีผลลัพธ์ที่ยอมรับได้
· มีการนำข้อมูลมาใช้ในการวัดวิเคราะห์วางแผนและติดตามประเมินผลอย่างเป็นระบบ
· มีการพัฒนาเรียนรู้อย่างต่อเนื่องตามกระบวนการเรียนรู้ PDCA/CQI จนเกิดผลลัพธ์ที่ดีขึ้น
การประเมินในขั้นที่ ๓ นี้ให้พิจารณาว่าหน่วยบริการมีการพัฒนาต่อยอดจาการพัฒนาในขั้นที่ผ่านมาแล้วมีการปรับปรุงระบบงาน แนวทาง มาตรการต่างๆที่วางไว้โดยนำผลการดำเนินงานมาใช้ในการทบทวนเพื่อทำได้ผลลัพธ์ที่ดีขึ้น มีการหมุนวงล้อ PDCA/CQI ในระบบงาน แนวทาง มาตรการ ดังกล่าวและครอบคลุมระบบที่สำคัญๆของหน่วยงาน เริ่มนำเอาเกณฑ์มาตรฐานคุณภาพเครือข่ายบริการปฐมภูมิมาเป็นแนวทางการปฏิบัติงานและมีผลลัพธ์การดำเนินงานบางระบบดี ยอมรับได้
เกณฑ์การประเมินคุณภาพ
เครือข่ายบริการปฐมภูมิของระดับเครือข่ายบริการ(CUP)
เกณฑ์การประเมินคุณภาพเครือข่ายบริการปฐมภูมิของระดับเครือข่ายบริการ
สำหรับเครือข่ายบริการปฐมภูมิซึ่งมีความสำคัญต่อการบริการที่มีคุณภาพของการจัดบริการที่มีคุณภาพของหน่วยบริการ ซึงเกณฑ์นี้จะให้ความสำคัญกับการประเมินเครือข่ายบริการฯ(CUP) ในการบริหารจัดการ สนับสนุนการจัดบริการในด้านต่างๆ ให้กับหน่วยบริการปฐมภูมิแต่ละแห่ง ดังนั้นการประเมินระดับเครือข่ายบริการฯ จึงเป็นส่วนที่สำคัญในการเห็นภาพรวมของการพัฒนา ในเครือข่ายบริการฯนั้น
ขั้นที่ ๑ ประกอบด้วยประเด็นสำคัญดังนี้
· รู้จักสภาพปัญหาสุขภาพและความเสี่ยงที่สำคัญทั้งในระดับภาพรวมของเครือข่ายบริการปฐมภูมิและระดับหน่วยบริการปฐมภูมิในแต่ละแห่ง
· มีแนวทางการสนับสนุนทรัพยากรในการจัดการปัญหาสุขภาพและความเสี่ยงที่สำคัญในการดำเนินงานของหน่วยบริการหรือการสนับสนุนทรัพยากรที่จำเป็นในการดำเนินงาน
· ปัญหาและความเสี่ยงสำคัญนั้นได้รับการปรับปรุงแก้ไข
ขั้นที่ ๑ นี้ ให้พิจารณาว่าเครือข่ายบริการปฐมภูมิทราบปัญหาสุขภาพที่สำคัญของพื้นที่ ความเสี่ยงที่สำคัญในการดำเนินของหน่วยบริการปฐมภูมิในแต่ละแห่ง ตลอดจนการสนับสนุนทรัพยากรที่จำเป็นในการดำเนินงานของหน่วยบริการ และมีการดำเนินการปรับปรุงแก้ไขปัญหาและความเสี่ยงที่สำคัญนั้นๆ
ประเด็นปัญหาและความเสี่ยงที่สำคัญขั้นที่ ๑ ที่ควรพิจารณา ได้แก่
๑. เครือข่ายบริการปฐมภูมิควรทราบของปัญหาสุขภาพที่สำคัญเกี่ยวกับความชุกของโรค อัตราการเกิดโรคที่สำคัญ พบบ่อย รุนแรงในพื้นที่ เกี่ยวกับการจัดการบริการที่มีคุณภาพในหน่วยบริการปฐมภูมิ เช่น ตามการจัดบริการแบบองค์รวมผสมผสานทั้งในกลุ่มแบบเฉียบพลัน เรื้อรัง ตามกลุ่มประชากรเสี่ยง ตามกลุ่มอายุ ตามกลุ่มผู้ด้อยโอกาส ตามลักษณะพื้นที่/การประกอบอาชีพ เป็นต้น
๒. เครือข่ายบริการปฐมภูมิควรทราบความเสี่ยงที่สำคัญในการสนับสนุนทรัพยากรที่จำเป็นให้เพียงพอ เช่น งบประมาณ ยาและเวชภัณฑ์และเวชภัณฑ์ที่มิใช่ยา วัสดุชันสูตร วัสดุเครื่องมืออุปกรณ์ครุภัณฑ์ที่จำเป็นในการจัดบริการ เป็นต้น
๓. เครือข่ายบริการปฐมภูมิจัดให้มีระบบสนับสนุนที่สำคัญ เช่น ระบบเฝ้าระวังและควบคุมการติด
เชื้อในสถานบริการ ระบบการดูแลรักษาพยาบาลต่อเนื่อง(เฉียบพลัน-เรื้อรัง)รวมถึงระบบการส่งต่อ(ไป-กลับ) ระบบงานชันสูตร ระบบยาและเวชภัณฑ์ ระบบเทคโนโลยีสารสนเทศ ระบบพัฒนาคุณภาพ ระบบบริหารทรัพยากรบุคคล เป็นต้น
๔. เครือข่ายบริการปฐมภูมิมีระบบนิเทศ ประเมินติดตาม และการประสานงานเพื่อการจัดบริการภายในเครือข่ายที่ดีในขั้นที่ ๑ เครือข่ายบริการปฐมภูมิมีจัดการปัญหาและความเสี่ยงการดำเนินงานที่สำคัญนั้น ๆ เพื่อให้มีการจัดบริการที่มีคุณภาพที่หน่วยบริการปฐมภูมิ
ขั้นที่ ๒ ประกอบประเด็นสำคัญดังนี้
· ผ่านขั้นที่ ๑
· เครือข่ายบริการปฐมภูมิวิเคราะห์ปัญหา/ความเสี่ยงที่สำคัญในการดำเนินงาน มีการสนับสนุนทรัพยากรที่จำเป็นอย่างเป็นระบบ
· มีการนำข้อมูลมาใช้ในการวัดวิเคราะห์ วางแผนและติดตามประเมินผลอย่างเป็นระบบ
หมายเหตุ ระบบ หมายถึง มีแนวทางการดำเนินงาน การประเมินติดตามผลลัพธ์
การประเมินในขั้นที่ ๒ นี้พิจารณาจากการที่เครือข่ายบริการปฐมภูมิต่อยอดจากขั้นที่ผ่านมา และได้วิเคราะห์ข้อมูล หาสาเหตุที่แท้จริงแล้วนำมาวางระบบ แนวทาง มาตรการป้องกันปัญหา/ความเสี่ยงในการดำเนินงานที่สำคัญนั้นๆนำสู่การปฏิบัติจนเกิดผลลัพธ์
ขั้นที่ ๓ ประกอบด้วยประเด็นสำคัญ ดังนี้
· ผ่านขั้นที่ ๒
· มีระบบงานและแนวทางที่สำคัญและมีการนำเอามาตรฐานPCA สู่การปฏิบัติจนเกิดผลลัพธ์แสดงได้
· มีการพัฒนาเรียนรู้อย่างต่อเนื่องตามกระบวนการเรียนรู้ PDCA/CQI จนเกิดผลลัพธ์ที่ดีขึ้น
การประเมินในขั้นที่ ๓ นี้พิจารณาจากที่เครือข่ายบริการปฐมภูมิได้มีการพัฒนาต่อยอดจากขั้นที่ผ่านมา และมีการวางระบบการสนับสนุนทรัพยากรต่างๆ เพื่อจัดการปัญหา/ความเสี่ยงการดำเนินงาน
ที่สำคัญ ได้ครอบคลุมปัญหาสุขภาพที่สำคัญของพื้นที่ และระบบสนับสนุนทรัพยากรที่จำเป็นจนเกิดผลลัพธ์ที่ดีในระบบงานที่สำคัญ และปัญหาที่สำคัญได้รับการปรับปรุงแก้ไขจนเกิดผลลัพธ์ที่ดี (ผลลัพธ์ที่ดี หมายถึง มีผลลัพธ์ที่เปลี่ยนแปลงในทางที่ดีขึ้นเมื่อเทียบกับเป้าหมายที่หน่วยงานกำหนด(Goal) มีแนวโน้มที่ดีขึ้น(Trend) หรือเทียบเคียงกับค่ามาตรฐาน (Standard))
เครือข่ายบริการปฐม มีข้อมูลผลการดำเนินงานของเครือข่ายบริการปฐมภูมิ ที่จะนำมาใช้ประโยชน์ในการจัดการบริการ การบริหาร พัฒนาคุณภาพการบริการปฐมภูมิ
ที่มา แนวทางการประเมิน PCA ขั้น 3 ตามเกณฑ์ P4P
